Jacomette de Blois hoort in haar werk bijna iedere dag verhalen van ouderen over de Tweede Wereldoorlog. Het bracht haar er toe om er een boek over te schrijven: 'Iedere dag komt het voorbij. Ouder worden met de oorlog'.
Ruim 26 jaar is Jacomette de Blois geestelijk verzorger, op dit moment in de Antonius Hof in Bussum. Bijna elke dag komt, zoals ze het omschrijft, wel ‘een flard van oorlog’ voorbij in verhalen die ouderen vertellen. "Daar mogen we niet ‘overheen luisteren’. Het zijn namelijk gebeurtenissen die grote impact op hun leven hebben gehad, en dat van volgende generaties. Zelfs van kinderen, klein- en achterkleinkinderen." Door die levens loopt een ‘spoor van 1940-1945 naar nu’, aldus De Blois. "Ik heb in die tientallen jaren veel verhalen opgeschreven, maar er zijn er ook die ik me nog zó voor de geest kan halen. Alsof ik het gisteren hoorde."
Mevrouw De Waal
Meer dan honderd ‘waar vertelde’ flarden en verhalen heeft ze in ‘Iedere dag komt het voorbij’ verweven, geanonimiseerd en vrij geënsceneerd opgeschreven. Dat leidde tot 51 hoofdstukken. Als lezer heb je het gevoel dat je je eigenlijk in de ruimte bevindt waar De Blois en de persoon in kwestie het over de oorlogsjaren hadden. Het zijn verhalen die je bij de keel grijpen.
Zo is er mevrouw De Waal, 87 jaar, die vertelt hoe Nijmegen op 22 februari 1944 werd gebombardeerd: ‘Mijn grootvader was bij me toen Nijmegen gebombardeerd werd. Wij zagen het gebeuren, heel vlakbij. We hoorden loeihard lawaai. Er was een vuurzee. Chaos. Gebouwen getroffen. Ik ben maar net gespaard, mijn grootvader is niet gespaard. Vlak voordat hij in elkaar zakte, zei hij: ‘En toch bestaat er een hemel.’ Nadat hij dat gezegd had, heb ik hem niet meer gezien of iets van hem gehoord. Het werd donker. Hij stierf een week later aan zijn verwondingen.’ De woorden ‘en toch bestaat er een hemel’ gaan haar hele leven met haar mee, zo blijkt. ‘Dat hoor ik nog... en in die hemel geloof ik ook.’ De Blois schetst hoe mevrouw De Waal een goed leven kreeg toen ze volwassen werd, ‘maar ambivalentie hoort sinds 22-2-1944 bij haar leven’.
De Blois heeft gemerkt dat alles een trigger kan zijn als het gaat om het onderwerp oorlog. "Dat een krantenbericht of een stukje tv-journaal nare herinneringen kan oproepen is goed voor te stellen. Maar dat alle uiteenlopende geluiden, geuren, woorden, mensen, kledingstukken dat ook kunnen zijn om een stuk oorlog uit een geheugen, ’een breinkastje’, tevoorschijn te roepen, begrijpen we als naasten nauwelijks." In het hoofdstuk met als titel ‘Japandré Rieu’ beschrijft ze hoe een vrouw helemaal door het lint ging bij een kerstconcert op tv van André Rieu. "In heel wat verzorgingstehuizen en verpleegtehuizen staat de televisie aan. ‘André met Kerst, altijd goed’, denken ook de verzorgenden. Maar niet voor mevrouw Van Waarde. Ik zie haar nog krijsen en schreeuwen: ‘Ik wil hier weg. De jappen, de jappen!’" Niemand lijkt het te snappen, maar André Rieu heeft een koortje met geüniformeerde kleine Japannertjes. "Ze bleek in een jappenkamp gezeten te hebben en voor haar waren dit ‘de jappen’, ze voelde zich bedreigd, bang omdat ze in haar rolstoel nergens heen kon. Eigenlijk wilde ze het liefst vluchten, net als toen."
Wat kunt u het beste doen in deze situatie? Hier 3 tips:
1. Het belangrijkste in zo’n situatie: luisteren en iemand voor 100 procent serieus nemen in wat dit met mensen doet.
2. Rationaliseer of bagatelliseer de situatie niet. Probeer de trigger weg te halen, zodat de persoon zich weer veilig voelt.
3. Help ontdekken en te hanteren wat iemand weer terugbrengt naar die situatie.
Iedere dag komt het voorbij bevat verhalen over de gaarkeukens in de oorlog, opgestapelde lijken in een Amsterdamse kerk in de hongerwinter van 1944, over liefde en verliefdheid in oorlogstijd en hoe Joodse vriendinnetjes zomaar uit de klas verdwenen. "Ik hoor van mensen die het boek gekocht hebben, dat ze het niet allemaal achter elkaar kunnen lezen..."
De Blois meent zelf dat haar boek is bestemd voor een brede doelgroep. Ouderen en (klein)kinderen van ouderen, maar ook werkenden in de zorg, collega-predikanten en docenten op theologische en zorgopleidingen. "Ik denk dat een ieder er baat bij kan hebben om dit onderwerp beter te kunnen begrijpen."
Iedere dag komt het voorbij. Ouder worden met de oorlog. Jacomette de Blois. Uitgave van Berne Media,16,90 euro.
Bovenstaande tekst komt uit een interview met het Friesch Dagblad. Klik hieronder voor het hele interview.